پارچه‌های سنتی ایران را بشناسیم
تاریخ باستان ایران نشان از پیشرفت چشمگیر ایرانیان در عرصه نساجی داشته است به نحوی که بارها و بارها باستان شناسان از میان ویرانه‌های تاریخی تکه‌هایی از پارچه‌های نفیس ابریشمی یا کتان را یافته‌اند.
به گزارش خبرنگار هنرآنلاین؛ استفاده ایرانیان از لباس های نفیس با استفاده از پارچه هایی سرشار از ذوق و سلیقه یکی از مسائلی است که امروز با وجود مشکلات نساجی های مدرن و کاهش چشمگیر کارگاه های پارچه بافی سنتی در کشور، تبدیل به حسرتی برای کشورمان شده است. واردات پارچه های بی کیفیت چینی و کشورهایی نظیر آن بازار ایران را بدون توجه به هویت و پیشینه تاریخ آن تبدیل به جولانگاه رقابت کرده است به نحوی که امروز حتی بسیاری از ایرانیان حاضر به خرید محصولات ایرانی به دلیل نوع تبلیغات سوء طی سالهای اخیر نیستند.
آنچه که از نساجی سنتی ایران برجای مانده، دستگاههای زری بافی و مخمل بافی است که در کارگاههای هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی در شهرهای تهران، کاشان، اصفهان و یزد وجود دارد. علاوه بر آن در منطقههای یزد، کاشان، کرمان، خوزستان، گیلان، مازندران، آذربایجان، کردستان و کرمانشاه پارچههایی به شیوه سنتی بافته می شود.
عر بافی
شَعر در فرهنگ لغت به معنی موی انسان یا حیوان است. در اصطلاح بافندگی نوعی پارچه ابریشمی در کاشان و نوع پشمی و نخی آن در یزد و اصفهان رایج بوده است و به همین دلیل امروزه نام خانواده های شعرباف در این شهرها زیاد شنیده می شود. در بافت این پارچه از نقشه خاصی استفاده نمی شود. در نتیجه تولیدات آن را می توان به دو گروه ساده و میله ای یا راه راه تقسیم نمود. شعرساده در رنگهای بنفش، زرشکی، مشکی، زرد، بادنجانی، سبز وگلی در عرض ۲متر در طول ۲متر برای خانمها بافته می شود.شعر میله ای را معمولاً به رنگهای سیاه و سفید به عرض ۲متر و طول ۵/۱ متر برای آقایان می بافند. امضای بافنده که با نشان طلایی در سر و ته پارچه زده می شود، در تمامی کارگاهها رایج است.
کرباس
کرباس نوعی پارچه پنبه ای ساده و سفید رنگ است که مصرف آن به بافت، ضخامت و نخ بستگی دارد. کرباس از پارچه های مناسب برای لباسهای ساده تابستانی است امروزه برای بافت پارچه کرباس به طور عمده از دستگاههای ماشینی استفاده می شود. این دستگاهها از ۲ تا ۶ ورد دارد ونسبت به کیفیت پارچه از وردها استفاده می شود.
زری بافی
زری بافی از صنایع دستی ایران است که از دیرباز در کشور ما رایج بوده است. زمان پیدایش زری بافی روشن نیست ولی مهم این است که محصولات ابریشمی ایران از دو هزار سال قبل در آسیا و اروپا شهرت خاصی داشته است. در قبر شارلمانی پادشاه فرانسه یک قطعه پارچه زری متعلق به دوره ساسانی به دست آمده که از شاهکارهای هنری به شمار می رود.
عمده ترین ماده اولیه زری بافی ابریشم طبیعی و نخهای گلابتون است. گلابتنون تاری است که در بافت زری و نقده دوزی به کار می رود و در انواع قیمتی، مغز آن ابریشم است و برگرد آن رشته های نازکی از نقره آمیخته با طلا می پیچند. برای بافت زمینه از ابریشم ساده و برای بافت نقوش از نخ ابریشمی در رنگهای مختلف و گلابتون استفاده می شود. در بافت زری دو نفر(بافنده و گوشواره کش) با هم کار می کنند و این پارچه را با دستگاه دستوری می بافند.
ترمه
پژوهشگران در مورد خاستگاه ترمه، نظریه های متفاوتی ارائه داده اند. برخی آن را کشمیر و عده ای ایرانی می دانند. پشم یا نخ ترمه را با مواد گیاهی به رنگهای متنوع در می آورند. گاهی نیز ترمه را به صورت دورو می بافند. ترمه های راه راه (شال محرمات) با هفت رنگ بافته می شود. ترمه های کشمیر طرحهای درشت دارند و ترمه های کرمان دارای طرحهای ریز و مکرر است.
مخمل
نوعی پارچه نخی یا ابریشمی پرزدار است که چون ابریشم از اجزای آن است در بسیاری از کتابهای قدیم به نام مخمل ابریشمی آمده است. از نوشته های پیشینیان چنین برمی آید که مخمل بیشتر برای لباس بانوان و گاهی برای یقه، حمایل یا کلاه مردان استفاده می شده است.
جاجیم
جاجیم، بافته ای از پشم تابیده الوان است که عرض آن معمولاً حدود ۲۰ تا ۳۵ سانتی متر می باشد. گاهی از نخ پنبه ای برای پود نازک آن استفاده می شود. جاجیم سنتی ترین روش بافندگی را دارد و در بافت آن باید ظرافت و دقت لازم را رعایت نمود. دستگاه های جاجیم بافی که به طور افقی در برابر بافنده قرار می گیرد دارای سه پایه چوبی استکه در لا به لای چله ها واقع شده و به وسیله دست به عقب و جلو حرکت می کند و امکان عبور پود از میان تارها را فراهم می سازد. مهمترین مرکز بافت جاجیم استان آذربایجان شرقی و به ویژه روستاهای بخش خورش رستم از شهرستان خلخال است.
سایر پارچه های سنتی را نیز می توان به ترتیب زیر میتوان برشمرد:
پارچه های کلفت و پشمی مانند عبا که از کرک شتر یا پشم گوسفند تهیه می شود و محل تولید آن دهکده محمدیه در شهر نایین است.
پارچه های نخی یا پنبه ای رولحافی، روتختی، مفرش یا رختخواب پیچ معمولاً نقش چهار خانه راه راه دارد و محل تولید آنها در شهرهای اصفهان، یزد، اردکان وشوشتر است.
شال معروف به حسین قلی خان در یزد، قناویز در یزد و کاشان، صوف در بوشهر، جاجیم چه یا حمام سری در قریه زیارت گرگان وآلادشت مازندران، قطن که نوعی پارچه تابستانی است در یزد، دارایی یا ایکات در یزد، چادرشب در سیرجان، نوعی پارچه ابریشمی به روش ناخنی در کلات و نیز چادر شب ابریشمی قاسم آباد رودسر از دیگر دستبافهای سنتی کشور ماست.
